انقراض محلی در بزرگترین زیستگاه یوز در ایران/ یوزپلنگ اصفهان در جست و جوی جفت

زیست بوم/ منصوره محمدی: یک یوزپلنگ نر پس 14 سال  اراضی عباس آباد اصفهان مشاهده شد. این خبری بود که احمدرضا لاهیجان زاده، مدیر کل محیط زیست استان اصفهان اعلام کرد. او در صحبت های خود این مشاهده را نشان دهنده پایدار بودن زیستگاه اعلام کرد و اضافه کرد: مشاهده این یوزپلنگ بیانگر پایدار بودن زیستگاه است و هنوز ارزش دارد که این مهم برای ما اثبات شده بود و پیش از ثبت تصویر این یوزپلنگ در عباس آباد درخواست ثبت معدن داشتیم که ایستادیم و توانستیم معدن را از این منطقه حذف کنیم.

اما بررسی تصاویر یوز مشاهده شده با دیگر تصاویر موجود توسط کارشناسان حیات وحش، حاکی از اتفاق ناگوار دیگری است. علی شمس، محقق حفاظت از یوزپلنگ شمال غرب آفریقا که در ایران نیز بر روی یوزها تحقیق می‌کرد در گفت و گو با زیست بوم می‌گوید: مدت‌ها است که همه از یوزهای نر یزد صحبت می‎کنند و از سه یوز باقی مانده اردلان، ارسلان و امینو نام می برند. اما واقعیت این است که تنها یک یوز نر (امینو) را داریم. امسال مجددا در یزد چند دوربین تله‌ای نصب شد و با بررسی عکس‌های جدید اعلام کردم که این یوز همان امینو است. 

شمس با بیان اینکه در واقع تنها یک نر باقی مانده است می گوید: در حالی که سه سال پیش از دو نر دیگر نیز با دوربین های تله ای عکس ثبت می‌کردیم. 

این محقق حفاطت از یوزها با اشاره به اینکه یوز ثبت شده در عباس آباد اصفهان جابجایی بزرگی را انجام داده به دلایل این جابجایی اشاره می‌کند و می‌گوید: اما نکته مهمتر این است که این یوز جابجایی های خیلی بزرگی را انجام می‌دهد و این نشان می‌دهد مشخصا به دنبال پیدا کردن جفت و نشان دار کردن نقاط مختلف است تا افراد بیشتری را درگیر کند و به همین دلیل به نقاط مختلف سر می زند، اما هیچ ماده ای نیست و زادآوری هم نه در دوربین ها و نه در مشاهده های مردم ثبت نشده است. 

شمس این مساله را اتفاقی دردناک می‌داند چرا که آخرین ثبت یوز ماده در کل استان یزد در سال های 93 یا 94 بوده است و می‌گوید: ما در زیستگاه جنوبی کاملا یوز را از دست داده ایم. در واقع اگر زیستگاه جنوبی را محدوده ای از استان یزد، اصفهان، کرمان در نظر بگیریم، در تمام این استان ها تنها یوزهایی که در سه سال اخیر ثبت شده همین یک یوز نر بوده است و در ده سال اخیر سه نر بوده است و این نشان می دهد که انقراض محلی در حال رخ دادن است و ذخیره ژنتیکی 5 میلیون هکتار از زیستگاه یوز را از دست می دهیم.

این محقق حفاظت از یوزها ادامه می‌دهد: با توجه به سن این یوز که بیش از 12 سال است فکر نمی کنم تا یکی دو سال آینده یک یوز بیشتر زنده باشد و با مرگ این یک یوز، زیستگاه های جنوبی ما به احتمال خیلی قوی دچار انقراض محلی می شوند. 

او ادامه می‌دهد: کل زیستگاه های شمالی ( مجموعه توران و میاندشت) به دو و نیم هکتار هم نمی رسد و وسیع ترین زیستگاه ها در کویر مرکزی و این سه استان جنوبی بوده است. جالب است که تا اواخر دهه هشتاد یوز جمعیت خوبی هم داشت اما اکنون هیچ چیزی باقی نمانده است و وقتی این تنوع را از دست دهیم یعنی حجم زیادی از تنوع ژنتیکی یوز را از دست دادیم چرا که از نظر ژنتیکی باید متفاوت از زیستگاه شمالی باشد. 

شمس با اشاره به اینکه در گذشته بارها از سوی او و دیگر کارشناسان درخواست ذخیره سازی خون و اسپرم این یوز داده شده بود تا حداقل ذخیره ژنتیکی موجود باشد توضیح می‌دهد: سازمان محیط زیست در این سالها حداقل کاری که می توانست انجام دهد، زنده گیری و ذخیره سازی خون واسپرم این یوز نر بود تا یک ذخیره ژنتیکی به وجود می آوردیم. من و بسیاری از کارشناسان تلاش کردیم تا این اتفاق رخ دهد اما سازمان محیط زیست زیر بار نرفت.