فاجعه قابل چشم‌پوشی!

زیست بوم/حمیدرضا میرزاده*: لازم به باز کردن پنجره نیست! هوا آلوده است و ظاهرا قصد پاک شدن ندارد. بادی هم نمی‌وزد و باران و‌ برف هم که اصولا کاری به آلودگی ندارند. ما مانده‌ایم و هوای کدر شهرها که حتی دقیقا علتش را نمی‌دانیم؛ مازوت، گازوئیل یا چیزی دیگر. نه فقط در ماه‌های اخیر، که در چند سال اخیر یکی از مباحث اصلی درباره آلودگی هوای شهرها، موضوع سوزاندن مازوت و از طرفی کیفیت سوخت مورد استفاده در نیروگاه‌ها و صنایع بوده است. بحث داغ مازوت و آسمان کدر شهرها هنوز به نتیجه نرسیده و مقام بلندپایه‌ای درباره آن اظهار نظر نکرده است. فارغ از اظهار نظر درباره مازوت و کیفیت سوخت (و البته کیفیت خودروهای ساخت داخل)، کمتر کسی هم از اثرات این هوای آلوده بر سلامت شهروندان و همچنین جامعه می‌گوید. هنوز نه تنها آمار رسمی و قابل اتکایی از سوی مسئولان درباره عوارض آلودگی طولانی مدت هوای شهرها بر سلامت شهروندان در دسترس عموم قرار نگرفته، کمتر کسی هم از آنان درباره این معضل مهم صحبت می‌کند. حتی به نظر می‌رسد قرار گرفتن کیفیت هوای شهرها در وضعیت ناسالم، ارزش خبری خود را در رسانه‌ها نیز از دست داده و معمولا فقط اخبار تعطیلی مدارس و دانشگاه‌ها در ارتباط با آلودگی هوا به رسانه‌ها راه می‌یابد.

شهروندان نیز علاوه بر مشاهدات مستقیم خود از هوای شهرها و گاهی سر زدن به وب‌سایت‌های مربوط به اعلام شاخص آلودگی هوای شهر خود، تنها با شنیدن اخبار تعطیلی مدارس از شدت آلودگی هوا مطلع می‌شوند.

البته از حق نگذریم! مسئولانی هم هستند که در این باره اظهار نظر می‌کنند. مثلا رئیس سازمان حفاظت محیط زیست درباره تعطیلی مدارس گفته است که این تعطیلی‌ها نقشی در کاهش آلودگی ندارند و باید فکری اساسی در این باره کنیم. حال آنکه بر اساس قانون هوای پاک و دستورالعمل شرایط اضطرار آلودگی هوا، تعطیلی مراکز آموزشی با هدف «کاهش آلودگی هوا» پیش‌بینی نشده‌اند، بلکه هدف از تعطیلی، جلوگیری از حضور کودکان و نوجوانان در معرض هوای آلوده، جلوگیری از حضور آنها در نقاط پرتردد شهر و فعالیت کمتر آنها در هوای آلوده است. به همین صورت، در شرایط «ناسالم» هوا نیز پیشنهاد لغو زنگ ورزش مدارس یا حتی لغو مسابقات ورزش حرفه‌ای در هوای آزاد مطرح شده است. این اظهارنظر رئیس سازمان حفاظت محیط زیست عجیب است.

ولی عجیب‌تر از آن، اظهارنظر وزیر آموزش و پرورش است که از اساس با اجرای قانون مخالفت کرد. او گفته دیگر زیر بار تعطیلی مدارس به خاطر آلودگی هوا نمی‌رود و به بیان دیگر، هر بلایی بر سر دانش‌آموزان آمد مهم نیست، فقط به درسشان لطمه نخورد!

و در آخر وزیر کشور نیز به راه چاره‌ای مبتکرانه رسید تا هم نگرانی مردم رفع شود و هم روی دو همکار دیگر خود را در دولت زمین نیانداخته باشد. او پیشنهاد کرد تا شاخص‌ها و استانداردهای مربوط به آلودگی هوا تغییر کنند تا مدارس کمتر تعطیل شوند! که البته هر چه به آن اضافه کنیم، از طنز تلخ و سیاه این پیشنهاد کاسته‌ایم.

بخشی از شهروندان معمولا از طریق تعطیلی مدارس به شدت آلودگی هوا پی می‌برند که با این پیشنهاد، نگرانی آنها برطرف می‌شود. شاخص‌های لحظه‌ای آلودگی هوای شهرها هم که از طریق اینترنت و وب‌سایت‌ها و اپلیکیشن‌ها به اطلاع جامعه می‌رسند هم خود به خود با طرح اینترنت ملی و فیلترینگ نمی‌توانند مشکلی برای وضعیت روانی جامعه ایجاد کنند. این وسط، می‌ماند کدورت هوا که پیشنهاد می‌کنیم با بهره‌گیری از ابزار قدرتمند فتوشاپ و کمی دستکاری وضوح و شفافیت، جلوی نگرانی شهروندان گرفته نشود. هرچه باشد، آلودگی هوا از آن دسته فجایعی نیست که نشود از آن چشم‌پوشی کرد!

*یادآوری برای سیاستگذاران: آخرین روزهای «پاک» هوای تهران، ششم و هفتم فروردین ماه امسال بوده‌اند که شاخص در این روزها کاملا لب مرز و با عدد ۴۹ و ۵۰ بوده است. از ۳۱۰ روزی که از سال جاری گذشته، تنها نیمی از آن یعنی ۱۵۵ روز وضعیت آلودگی هوا «قابل قبول» بوده، ۱۱۹ روز «ناسالم برای گروه‌های حساس»، ۲۹ روز «ناسالم»، دو روز «بسیار ناسالم» و دو روز «خطرناک» بوده است. و به علاوه این اعداد میانگین شاخص در طول شبانه روز و در نقاط مختلف شهر هستند و شاخص‌ها نقطه‌ای مکان‌های پرتردد در ساعات اوج، اعدادی به شدت متفاوت هستند. آمارها از وضعیت شهرهای دیگر همچون اراک، مشهد، اصفهان و… نیز اگر بدتر نباشد، بهتر نیست.

منبع: پیام ما