«ناسا» راست می‌گوید

زیست بوم/نازنین افتخار: اوایل آبان‌ماه تصویر توده پنج کیلومتر متان در آسمان تهران از سوی مرکز پژوهش‌های ناسا ثبت و منتشر شد. در حالی که اداره کل ملی هوانوردی و فضای آمریکا -ناسا- توده‌ای از گاز متان به طول تقریبی ۵ کیلومتر را در جنوب تهران نشان داد، زاکانی شهردار تهران در واکنش به این تصویر، آن را دروغ آمریکا خواند. این انکار در حالی رخ داد که معاون دفتر مدیریت پسماند سازمان حفاظت محیط‌ زیست گفت: «مراکز دفن قدیمی به‌طور قطع قابلیت دفع گاز متان را دارند و نمی‌توان این موضوع را حاشا کرد.» اما شهردار تهران نه یک بار بلکه دوبار در جمع خبرنگاران با وجود اظهارات معاون دفتر مدیریت پسماند سازمان حفاظت محیط زیست، وجود این توده متان را زیر سوال برد و گفت: «چیزی که ناسا اعلام کرده است، برای ما اعتبار ندارد. ما هیچ قرینه‌ای برای درستی حرف ناسا نداریم.» رئیس شورای شهر هم عکس منتشر شده ناسا را از اساس تکذیب کرد و مربوط به جایی دیگر دانست. 

اما استارت‌آپ دانش‌بنیان ایرانی تیزنگر در بررسی‌های سری زمانی یک ساله سال 2022 خود ثابت کرده است که توده گاز متان نه تنها وجود دارد بلکه در ماه شهریور به طور چشم‌گیری افزایش یافته و میانگین غلظت یک ساله آن در این محدوده به 1.9 ppm (واحد در میلیون) رسیده و نتایج این پژوهش با ادعای ناسا یکسان است. در این‌باره با یاسر عشورزاده، مدیرعامل استارت‌آپ دانش‌بنیان تیزنگر گفت‌وگو کرده‌ایم.

 

سنجش از دور ماهواره‌ای با ثبت امواج الکترومغناطیس بازتابش شده توسط سنسورهای نصب شده در ماهواره پدیده‌های محیطی را آشکارسازی می‌کند. شرکت تیزنگر نیز با دریافت تصاویر ماهواره‌ای چند باندی سامانه‌ای را با نام سیستم هوشمند مشاهدات ماهواره‌ای(سهم) به عنوان محصول دانش بنیان سطح یک را توسعه داده که می‌تواند از طریق پردازش تصویر و هوش مصنوعی گزارش‌های فنی و مطالعات محیطی خود را در قالب یک پلتفرم جامع جی.آی.اس(GIS) ارائه کند. یکی از خدمات پلتفرم سهم، پایش ماهواره‌ای آلاینده‌ای هوا از جمله دی اکسید نیتروژن، گرد وغبار و متان است. در گزارش مربوط به شناسایی گاز متان با استفاده از داده‌های ماهواره سنتینل5 (Sentinel5)، سیستم کوپرنیک آژانس فضایی اروپا و پردازش سری زمانی سال 2022 در محدوده تهران؛ میزان گاز متان آشکار شد. در این پایش زمانی مشخص شد که از ماه شهریور غلظت گاز متان افزایش می‌یابد به طوری که میانگین غلظت یک ساله در این محدوده به 1.9 ppm (واحد در میلیون) رسیده است.

برابر بررسی‌های تیم فنی تیزنگر، بخش تحقیقاتی ناسا گزارشی از میزان گاز متان از طریق ماهواره WorldView-3 منتشر کرده است. هر ماهواره‌ای با توجه به نوع و تعداد باند تصویری، قابلیت تشخیص گاز متان را ندارد. اما این ماهواره سنجش از دور، ابرطیفی تصویربرداری می‌کند که با دقت بالای 1.24 متر در محدوده مرئی و 7.5 متر در محدوده موج کوتاه مادون قرمز که برای آشکارسازی متان استفاده می‌شود دارای ویژگی های منحصر به فردی است. از آنجایی که دسترسی به داده‌های چنین ماهواره‌ای به دلیل موانع تحریمی و هزینه‌های سنگین برای ما مقدور نیست، از طریق ماهواره سنتینل 5 و سنجنده TROPOMI که جزئی از ماهواره‌های گروه کوپرنیک آژانس فضایی اروپا است، استفاده کرده‌ایم. این سنجنده با شفافیت 3.5 کیلومتر، یک سنجنده تصویربرداری نادری است که باندهای تصویری با طول موج بین امواج فرابنفش و امواج مادون قرمز را پوشش می‌دهد. به این ترتیب توانستیم با پردازنده بومی سیستم هوشمند مشاهدات ماهواره‌ای(سهم) جزئیات بیشتر و دقیق‌تری از تراکم ابر متان در جنوب تهران را آشکار کنیم.

بله، نتایج بررسی‌های سری زمانی یک ساله ما که رفتار پدیده را در طول زمان مورد پایش قرار می‌دهد، وجود گاز متان با تراکم نسبی بالا در جنوب تهران برابر با گزارش تهیه شده تایید می‌کند و نشان می‌دهد که ادعای ناسا کذب نیست. گاز متان در طول یک سال در حد نرمال وجود دارد اما هر ساله در ماه شهریور با کاهش دما به ناگهان با افزایش محسوسی روبه‌رو بوده و انکار وجود آن امکان پذیر نیست. درباره موقعیت منشاء گاز نیز با همپوشانی نقشه‌های تولیدی با گزارش ناسا -حتی با وجود یکسان نبودن شفافیت داده‌های پردازش شده- به راحتی توده متان قابل شناسایی و در هر دو گزارش یکسان است.

خیر، ما با تصویر ماهواره‌ای قادر به پایش کل کره زمین هستیم و افزایش گاز متان برای تمام کره زمین بوده و فقط مختص ایران نیست. به طور مثال در گزارش ناسا، پَراکُنش گاز متان در آمریکا و خلیج مکزیک بسیار بیشتر از ایران اشاره شده بود. زیرا گاز متان در همه دنیا در حال چرخش است و منشاء آن نیز کارخانه‌ها و مراکز انباشت زباله هستند.

به جز گاز متان که ما به شکل موردی به دلیل اینکه وجودش انکار شده بود، به آن پرداختیم؛ سامانه ما روزانه می‌تواند میزان دی اکسید نیتروژن (NO2) و گرد و غبار، مونوکسید کربن، ازون، دی اسید گوگرد را نیز پایش کند. همچنین ما در سال 99 به درخواست فاوا و وزارت ارتباطات؛ گزارشی از مازوت سوزی کارخانه‌ها و بوی نامطبوع ناشی از آن منتشر کردیم. زمانی که مازوت سوخته می‌شود میزان دی اکسید گوگرد افزایش پیدا می‌کند. با پایش روزانه این آلاینده مشخص شد که چه نیروگاه‌هایی مازوت‌سوزی دارند و ما توانستیم این نیروگاه‌ها و کارخانه‌ها را شناسایی کنیم. ما به جز آلاینده‌های هوایی در بخش منابع طبیعی، کشاورزی دقیق، پیش‌بینی و پهنه‌بندی سیلاب، پیش‌بینی و شناسایی نقاط آتش‌سوزی نیز فعال هستیم و با استقبال خوبی نیز مواجه شده‌ایم. در همچنین در مسابقات بین المللی آژانس فضایی اروپا با الگوریتم تشخیص لکه‌های نفتی رتبه 5 جهانی را به دست آوردیم.

فناوری فضایی سنجش از دور ماهواره‌ای یکی از ابزارهای مهم در بخش مدیریت کلان کشور و همچنین منابع طبیعی و محیط زیست است. امروزه به همین دلیل کشورهای توسعه یافته به دنبال تقویت و توسعه بخش ماهواره‌ای خود هستند. در بخش آلایندههای هوا در واقع ما با شناسایی نقاط آلاینده و ارائه داده، کار تفسیرهای تخصصی را برای متخصصان آسان‌تر می‌کنیم. به طور کلی فعالیت‌های سنجش از دور و ایستگاه‌های شناسایی آلودگی هوا و هواشناسی در کشورهای پیشرفته مثل آمریکا، چین، هند و غیره همگی به سمت تصاویر ماهواره‌ای رفتند. زیرا ایستگاه‌های زمینی به صورت نقطه‌ای عمل می‌کنند و نمی‌توانند پوشش خوب و مقرون به صرفه‌ای از وضعیت شناسایی این پدیده‌ها داشته باشند.

بله، اما متاسفانه فعالیت در بخش فناوری‌های فضایی به طور کلی چندان مورد استقبال مدیران قرار نمی‌گیرد زیرا اعتماد به داده‌های این فناوری بسیار پایین است. به علاوه سطح تخصص مدیران در این زمینه نسبت به شرکت‌های فعال، بسیار پایین تر است. به طور مثال با وجود گزارش‌های ما به دلیل نبود شناخت کافی نسبت به فعالیت‌های شرکت‌های فعال فضایی، دیدیم که چندین بار وجود اصل این گاز از سوی شهرداری تهران تکذیب شد. همین نکته نشان دهنده نبود آشنایی و اطلاعات کافی نسبت به فناوری‌های نوآورانه و همچنین توانایی‌های داخلی و دانش بنیان است. این دقیقا برای ما نقطه‌ای بسیار چالش برانگیز است زیرا باید تلاش کنیم که این کلیات را در ذهن‌های سنتی جا بیندازیم و سپس از طریق آموزش و افزایش سطوح علمی نسبت به فناوری‌های فضایی بتوانیم از نتایج مفید آنها بهره‌مند شویم.

منبع: پیام ما