درختان در پایتخت ایستاده می‌میرند؛ قانون‌های بی‌اثر

زیست بوم/ منصوره محمدی*: خشکاندن درختان در تهران به یک عادت مرسوم برای مالکان ساختمان‌های نوساز تبدیل شده است. مالکانی که راه تخلف به حدی برای آن‌ها باز است که از پرداخت جریمه قطع درختان نیز واهمه‌ای ندارند. 

البته سر به نیست کردن درختان در پایتخت تنها به خشکاندن ختم نشده و به دلیل توجه بیشتر افکار عمومی در سال‌های اخیر به مساله درختان، شیوه دیگری برای نابودی‌ها در پیش گرفته شده و آن جابجایی درختان در پایتخت است. 

به گفته زهرا صدر اعظم نوری، رئیس کمیسیون سلامت و محیط زیست شورای پنجم با هدف حفظ یک درخت و ارزش اکولوژیک آن در گذشته بحثی مطرح شد مبنی بر اینکه درختان با گونه‌ها و محیط بن‌های مختلف، دارای ارزش اکولوژیک هستند و زمانی که یک درخت قطع یا خشک می‌شود به میزان ارزش اکولوژیکی که دارد، آسیب ایجاد می‌کند و فقدان آن میتواند تبعاتی به همراه داشته باشد. 

بر همین اساس ارزش اکولوژیک درختان مطالعه و جریمه قطع درختان براساس ارزش اکولوژیک آن‌ها بازبینی و هرساله در شورای شهر به تصویب می‌رسد. همچنین مقرر شد تا جریمه‌های ناشی از قطع درختان صرف تملک باغات در تهران شود. 

جرایمی که به عقیده اعضای دوره جدید مدیریت شهری تهران به حدی گران است که مردم از کاشت یک درخت در منزل خود می‌ترسند، به گونه‌ای که علیرضا زاکانی، شهردار تهران ضمن انتقاد از هزینه‌های گزاف جریمه قطع درختان از تدوین لایحه‌ای برای کاهش جریمه قطع درختان خبر داد. 

اما بزرگترین درخت کشی‌های پایتخت توسط چه کسانی اتفاق می‌افتد؟ مروری مختصر به چند حادثه خشکاندن و قطع و جابجایی درختان در تهران نشان می‌دهد پررنگ‌ترین حوادث در چند خیابان نامدار تهران و یا به دست برخی نهادهای دولتی و خاص رخ داده است. خشکاندن و قطع درختان خیابان فلسطین در سال ۹۸ که به برکناری شهردار ناحیه منجر شد، به دلیل منافع شخصی مالک ساختمانی نوساز خشکانده و قطع شده بود. البته نقش شهرداری در این اتفاق بی تاثیر نبود و شهردار وقت ناحیه بدون داشتن مصوبه کمیسیون ماده هفت مجوز قطع را صادر کرده بود.  

قطع درختان در خیابان ولیعصر تهران نیز که مراحل ثبت جهانی خود را سپری می‌کند، سابقه‌ای دیرینه دارد. یکی از جنجالی‌ترین اتفاقات در سال ۹۵ و با قطع درختان روبروی تئاتر شهر رخ داد که به برکناری سه مدیر شهری انجامید، پس از آن در سال ۹۶ شهردار یکی از نواحی به دلیل قطع درختان خیابان ولیعصر در نزدیکی پارک وی عزل شد. تعرض به درختان خیابان ولیعصر هرچند در نهایت منجر به تصویب مصوبه‌ای بمنظور حفظ و صیانت از درختان این خیابان شد اما این مصوبه هم نه تنها نتوانست جلوی خشک شدن و قطع درختان در این خیابان را بگیرد؛ بلکه چراغ سبزی برای ساخت و ساز در این ناحیه نیز شد. براساس این طرح مقرر شد ارتفاع ساخت در خیابان ولیعصر از پارک وی تا تجریش حداکثر ۱۵ متر تعیین شود؛ مجوزی که با هدف حفاظت از درختان داده شد اما در عمل مشوقی برای ساخت و ساز بود چرا که بیشتر املاک واقع در این محدوده ۴ طبقه بودند و ارتفاع ۱۵ متری عملا مجوز دو طبقه اضافه را نیز صادر کرده بود. 

به عقیده کارشناسان محیط زیست این اشتباهات فاحش در مصوبه سازی یک نیروی محرکه در خشکاندن درختان خیابان ولیعصر شده است که نمود آنرا در فیلمی که طی روزهای اخیر در فضای مجازی منتشر شد می‌بینیم. فیلمی که حاکی از خشک شدن چند اصله درخت پس از پارک وی، سر محمودیه و در مقابل یک ملک نوساز بود، اتفاقی که هنوز مدیران شهری واکنشی به آن نشان نداده اند. 

اتفاقاتی که راه خیابان ولیعصر در رسیدن به فهرست میراث جهانی را ناهموار می‌کند و به نظر نمی‌رسد دغدغه اصلی مدیران دوره کنونی مدیریت شهری باشد. 

خشک شدن درختان بلوار کشاورز، نرسیده به هتل اسپیناس، در سال ۱۴۰۰ نیز که علت آن در هاله‌ای از ابهام باقی ماند نمونه دیگری است که به گفته اعضای شورای شهر یکی از علت‌های احتمالی آن عبور خط ۶ مترو از این منطقه بوده است. 

قطع و جابجایی غیراصولی درختان در سال جاری نیز خبرساز بود، از جابجایی درختانی در چیذر به بهانه ایجاد پارکینگ تا جابجایی درختان مرکز ژئوفیزیک دانشگاه تهران که به درگیری ماموران شهرداری با مسئولان این مجموعه انجام شد. جابجایی ۲۲۵ اصله درخت توسط نیروهای شهرداری در منطقه ۱۷ نیز نمونه دیگری از بی‌توجهی‌ها به موجودیت درختان پایتخت بود که در سال جاری رخ داد.