آخر الزمان ریزگردها در خاورمیانه؛ افزایش طوفان‌ها به ۳۰۰ روز در سال

زیست بوم/ منصوره محمدی*: مه غلیظ و آسمان نارنجی از اوایل ماه آوریل ، هزاران نفر را روانه بیمارستان‌ها کرده و منجر به مرگ حداقل ۴ نفر در سوریه و عراق شده است. صحنه‌های آخرالزمانی همه را تحت تاثیر قرار داده است. بیمارستان‌های سوریه برای درمان مشکلات تنفسی به حالت آماده باش درآمده اند. در برخی از استان‌های عراق مدارس و ادارات تعطیل شده است و دولت عراق در ۱۶ می وضعیت فوق العاده اعلام کرد. کشورهای حاشیه خلیج فارس نیز از این شرایط مسثتنی نبودند؛ پروازهای کویت متوقف شد و عربستان و امارات هشدار طوفان گرد و غبار صادر کردند. 

نسیم حسین حمزه، پژوهشگر پروژه‌های گرد و غبار در ایران می‌گوید: "تکرار فزاینده طوفان‌های گرد و غبار به معنای مشکلات بیشتر، تلفات جانی و مالی بیشتر و تخریب بیشتر است."

طوفان‌های شن و گردوغبار که یکی از شدیدترین صورت‌های خود را در مناطق خشک نشان می‌دهند، در خاورمیانه در اواخر فصل بهار و در فصل تابستان به وقوع می‌پیوندند. به گفته محققان امسال شدت این طوفان‌ها بیشتر از سال‌های قبل بوده است. امسال ریزگردها خیلی زودتر از زمان نرمال آمدند و وسعت بیشتری را هم تحت تاثیر قرار دادند. 

موگه آگپاینر الچی، استاد دانشگاه نوادا معتقد است که اینبار شرایط خیلی نگران کننده است چرا که طوفان‌های گرد و غبار فقط یک کشور یا مکان خاص را در جهان  تحت تأثیر قرار نمی‌دهند و می‌توانند پیامدهای گسترده‌ای در سطح جهانی داشته باشند. 

ذرات گرد و غبار می‌توانند هزاران کیلومتر آنطرف‌تر بروند چرا که تنها محرک خیزش گرد و غبار، وزش باد در جاهایی است که پوشش گیاهی کمی دارد یا اصلا وجود ندارد. 

یکی از رایج‌ترین مسیرهای ریزگردها در منطقه مربوط به زمانی است که بادهای شدید شمال غربی، معروف به شامال (shamal)، هوای سرد را در مناطق خشک و شنی در خاک عراق می‌راند و گرد و غبار را از فراز دجله و فرات به سمت شبه جزیره عربی می‌برد.

 در سال  جاری گرد و غبار بر فراز عربستان سعودی و سایر کشورهای خلیج فارس و بخش‌هایی از اردن کشیده شده است. شمال عراق به طور ویژه در معرض گرد و غبار قرار گرفته و از ماه مارس تقریباً هر هفته در این منطقه طوفان شن رخ داده است. در ماه می، عیسی ال فیاد، مدیر کل بخش فنی وزارت محیط زیست عراق اعلام کرد که این کشور به طور میانگین در ۲۷۲ روز سال با پدیده گرد و غبار مواجه است. او پیش بینی کرد که این رقم تا سال ۲۰۵۰ به ۳۰۰ روز از سال برسد. ال فیاد هشدار داده که تغییرات اقلیمی علت اصلی افزایش این پدیده در عراق است. 

محمد محمود، مدیر برنامه آب و هوای موسسه خاورمیانه نیز هشدار مشابهی داده است. او گفته است که این اتفاق نادر آب و هوایی با افزایش بحران‌های اقلیمی بیشتر تکرار خواهد شد. 

ریاض، پایتخت عربستان سعودی در چهار ماه نخست سال ۲۰۲۲، بیش از ۳۵ روز درگیر طوفان‌های گرد و غبار بوده است. در حالی که بیشترین تعداد روزهای درگیر با گرد و غبار در ۴ سال گذشته در سال ۲۰۱۹ ثبت شده و این پدیده در کل سال ۴۸ روز رخ داده است. 

به گفته مسئولین بخش‌های بهداشت عربستان سعودی این کشور در سال جاری روزهای بدتری را سپری خواهند کرد چرا که تعداد روزهای بیشتری از سال را درگیر پدیده گرد و غبار خواهد بود. 

خسارت اقتصادی این طوفان‌ها نیز قابل توجه است. براساس گزارش سازمان ملل متحدد، طوفان‌های گرد و غبار سالانه ۱۳ میلیارد دلار (۱۰.۳ میلیارد پوند) به اقتصاد منطقه خسارت وارد می‌کند. 

از طرفی طوفان‌های گرد و غبار می‌توانند آلاینده‌های متعددی را با خود حمل کنند و قرار گرفتن در معرض آن‌ها می‌تواند مشکلات سلامتی متعددی را ایجاد کند. به گفته سخنگوی وزارت بهداشت عراق، در ماه می‌۵ هزار شهروند به دلیل پدیده گرد و غبار راهی بیمارستان‌ها شدند و یک نفر نیز جان خود را از دست داد. در سوریه نیز براساس گزارش آسوشیتدپرس سه نفر براثر طوفان جان خود را از دست دادند. 

آگپاینر استاد دانشگاه نوادا می‌گوید: تاثیر طوفان‌های گردو غبار منطقه‌ای و حتی قاره‌ای است. در نتیجه این مشکل یک شخص و یک کشور نیست، بلکه مشکل همه است.

منبع: گاردین